“Vertrouw erop dat mensen hun eigen weg kiezen”

Geplaatst op 12 juli 2023

Marlene van Steensel groeit deels op in de jeugdzorg. Later is ze werkzaam in de (jeugd)zorg en het onderwijs. En richt ze een organisatie op voor en door mensen die met jeugdzorg te maken hebben gehad. Haar persoonlijke en professionele ervaring en kennis heeft ze nu ook gebundeld in een roman.

Beluister dit artikel

Dit artikel is ook te beluisteren via je favoriete podcast-platform zoals Spotify, Apple Music.

Jeugddorp

“Ik wil een boek schrijven over deze plek”, schrijft Marlene van Steenstel vijftig jaar geleden in haar dagboek. Nu is dat boek er: ‘De Erfschat’.
Het jeugddorp in haar roman is geïnspireerd op het bestaande Jeugddorp De Glind in de jaren zeventig, de periode dat de schrijfster daar woont in een pleeggezin en meisjesinternaat. In het dorp wonen dan 180 kinderen die niet thuis kunnen opgroeien. “Ik begreep niet goed wat mij vroeger gebeurd is en wat er allemaal in mijn vader omging”, vertelt de schrijfster. “Mijn moeder is jong overleden. Mijn vader was beroepsmilitair en diende na de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië. Waar hij met duizenden andere mannen – desnoods met geweld – de koloniale orde moest herstellen die Nederland sinds de zestiende eeuw had opgebouwd. Daar raakte hij psychisch door beschadigd waardoor hij mij niet kon opvoeden. Ik heb daar veel over gelezen en nagedacht, het kostte me jaren om achter het verhaal van mijn vader te komen.” Dit proces vormt een extra motivatie om het boek te schrijven. De roman geeft inzicht in een voor velen onbekende wereld.

Botsende belangen

Van Steensel zegt niet rancuneus te zijn ten opzichte van haar vader. “Ook de eerste periode dat ik in een pleeggezin woonde was uitstekend en had ik niet willen missen. Het boek gaat ook over de positieve kanten van de periode dat ik in de jeugdzorg verbleef.” Thema’s die in de roman aan bod komen zijn verlies, verlangen, bedrog, vriendschap en veerkracht. De hoofdpersoon Lotte raakt bevriend met een aantal kinderen in het jeugddorp. Ze wordt geconfronteerd met botsende belangen en onnavolgbare grillen van de volwassenen. Wie kun je wel en niet vertrouwen? Welke geheimen moeten verborgen blijven?

Marlene van Steensel is hbo-docent NCOI Social Studies en Coaching, Oprichter van Stichting Be4you2.
Be4you2 doet met de Erasmus Universiteit onderzoek naar de ervaringen van (oud-) bewoners en oud-medewerkers met misstanden bij Jeugddorp De Glind. Meer informatie: www.Be4you2.nl

De roman die “pijnlijk actueel en relevant is” (Hans Bouman, recensent bij de Volkskrant) en “thema’s blootlegt die nog steeds spelen binnen de jeugdzorg” (bijzonder hoogleraar orthopedagogiek Annemiek Harder) is te bestellen via www.marlenevansteensel.nl en boekhandels.

Vooruit kijken

In 2014 richt Van Steensel de organisatie Be4you2 op: voor en door mensen die te maken hebben gehad met jeugdzorg. De verhalen die mensen er vertellen vormen een inspiratiebron voor ‘De Erfschat’.
Waar ‘Be4you2’ voor staat? “Het gaat erom dat de toekomst voor je ligt (‘before you’): vooruit kijken. En het gaat om bij elkaar zijn: met elkaar aan het werk zijn en een netwerk vormen, waarin je elkaar steunt en opvangt – binnen bepaalde grenzen. Veel mensen met een geschiedenis van uithuisplaatsing staan er behoorlijk alleen voor. Toen Be4you2 ontstond was er bij andere initiatieven vooral aandacht voor wat er mis is (gegaan) en het verwerken daarvan. Wij leggen vooral de focus op de kracht van gebeurtenissen uit het verleden, om die positief te gebruiken in de toekomst. Mét hulpverleners, maar vooral ook zónder hulpverleners. Want in onze visie gaat het erom dat je elkaar een sociaal netwerk gunt. Dat gaat niet over hulpverlenen maar om een ‘support system’. Buiten het professionele circuit, in het gewone leven. Daar ontbreekt het vaak aan, met alle gevolgen van dien.”

Vertrouwen

“Deze mensen hebben behoorlijke tegenwind gehad in het leven, maar dat betekent ook dat je ‘beenspieren’ hebt ontwikkeld. Wat kun je met die vaardigheden; daar zetten we de schijnwerpers op. Vanuit vertrouwen dat mensen hun eigen weg kiezen en dat dat goed is. Anders blijf je hangen in de focus op ziekte, problemen en dat het vooral niet goed gaat. Als het dan wel goed met je gaat, krijg je vaak minder schijnwerpers op je; dan trekt iedereen zich terug. Dus het gaat om die combinatie: het is fijn als het goed met je gaat, én je bent hier welkom.”

“Botsende belangen en onnavolgbare grillen van de volwassenen”

Op veel plekken zijn mensen vanuit Be4you2 met anderen in gesprek over hun aanpak, ervaringen en opgedane kennis. Zo leert de oprichtster ook Ingrid Rebel kennen, de coördinator van Radicale vernieuwing jeugdzorg vanuit LOC. “In onze gesprekken merkten we: wij zitten wel heel erg op eenzelfde lijn. Het Manifest van Radicale vernieuwing jeugdzorg en de visie van Be4you2 hangen heel erg tegen elkaar aan. Ik zie dat individuen en initiatieven die kijken naar kwaliteiten en het bieden van kansen meer samenwerken. Ik hoop dat die beweging veel meer ruimte krijgt.”

Koloniën, macht en jeugdzorg

Wat maakt dat dat nog niet op grote schaal het geval is? “Door het maken van het boek denk ik weleens dat de jeugdzorg nu aangestuurd wordt op eenzelfde manier als hoe wij de koloniën aanstuurden. De mensen in de machtspositie (de hulpverlening) weten het beter dan ouders en kinderen – die nu vaak geen zeggenschap krijgen.”

“In beide gevallen is sprake van discriminatie, stigmatisering en achterstelling van mensen. Een van de hoofdfiguren in ‘De Erfschat’ komt net als mijn vader in Nederlands-Indië en bestuurt ook een stukje van het jeugddorp. Daarbij ervaar je dezelfde mechanismen. Tijdens het schrijfproces werd mij steeds duidelijker dat het koloniale denken, inclusief het collectieve zwijgen erover, zo in onze samenleving is verankerd dat het een groot risico geeft op machtsmisbruik en geweld. Als we ons verleden niet recht in de ogen kijken en niet praten over hoe we geleerd hebben om met macht om te gaan, blijven de mechanismen zich herhalen.”

Zie ook het Manifest Radicale vernieuwing jeugdzorg

Dit artikel verscheen in het herfstnummer van Zorg & Zeggenschap, het tijdschrift van LOC Waardevolle zorg.

Download artikel als PDF

Praat mee!

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deelnemers platform

Alle deelnemers

Nieuwsbrief

  • * Heb je onze nieuwsbrief eerder ontvangen en je afgemeld? Meld je dan aan via webmaster@loc.nl
  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Click to access the login or register cheese