Na evaluatie van een uitgebreide pilot, is Carintreggeland vanaf juni 2021 gestopt met de verplichting tot dubbele controle bij risicovolle medicatie buiten de Baxter. Dit geldt voor heel Carintreggeland, voor de zorg in het verpleeghuis en thuis. “Natuurlijk vroeg dat wel wat lef, want hiermee wijken we af van landelijke richtlijnen.” aldus bestuurder Heidi de Bruijn. Wij gingen met haar in gesprek.

Pilot afschaffen dubbele medicatie controle

De richtlijn ‘Veilige principes’ geeft aan dat als cliënten bepaalde medicatie nemen of krijgen, dubbel gecontroleerd moet worden of die goed gegeven is. Om zo medicatiefouten te voorkomen. 

Het aantal meldingen van medicatiefouten bij zorgorganisatie Carintreggeland is sinds de pilot in 2019 startte echter gelijk gebleven, in vergelijking met de periode voor de pilot toen de dubbele controle nog verplicht was. Terwijl er nu ook veel minder dubbel wordt gecontroleerd. Het gaat hierbij dus niet om controle van medicatie in de bekende ‘baxterzakjes’ (waarin meerdere pillen gebundeld zijn) maar bijvoorbeeld om controle van medicatie als insuline, bloedverdunners, anti-epileptica en digoxine.

De zorgprofessionals over waardevol leven, het werk en de pilot :

Enthousiasme, vertrouwen en verantwoordelijkheid

“Wat nou zo leuk is? Dat de collega’s die meededen aan de pilot ontzettend enthousiast zijn,” weet Carintreggeland-bestuurder Heidi de Bruijn. “Ze worden minder gestoord, kunnen beter aandacht geven aan de cliënt en bovenal: ze voelen vertrouwen. En door dat vertrouwen voelen ze zich nog verantwoordelijker.” 

In 2018 gaven zorgverleners aan dat hun professionaliteit in de knel kwam door de manier waarop de medicatiecontrole gedaan werd. Ze vroegen zich ook af of die manier wel effectief was. De Bruijn: “De veilige principes zijn er om de kwaliteit van zorg te waarborgen, maar het is niet of nauwelijks bewezen dat deze ‘afvinklijstjes’ werken. We wilden iets doen om de medewerkers tegemoet te komen. En er is ruimte in de veilige principes, want ergens staat: wat als dubbele controle niet mogelijk is?”

Carintreggeland is al jaren deelnemer van onze beweging. En ze werken werken vanuit het uitgangspunt: ‘van regels naar relaties’.

“Het afschaffen leidt dus tot minder werkdruk en ook minder administratieve last,” vervolgt de bestuurder. “Collega’s die in het verpleeghuis werken hoeven tijdens zorgmomenten niet meer zo vaak van de woning af om een dubbele controle te doen bij een collega. Hierdoor krijgen cliënten meer aandacht en is er meer toezicht binnen de eigen woning. Zo verstevigen we de relatie met cliënten en leggen we minder nadruk op regels. Ook in de wijkverpleging geeft het ruimte en meer aandacht voor de cliënt. Na de pilot vroegen de teams expliciet om niet opnieuw de verplichting in te voeren, om risicovolle medicatie buiten de baxter dubbel te controleren.” 

Twijfels over het afschaffen van de verplichting

Zowel zorgverleners als bijvoorbeeld artsen zijn enthousiast. Jan Visschedijk, medisch eindverantwoordelijke bij Carintreggeland: “Bij ons waren ook een aantal artsen die twijfels hadden over het afschaffen van de verplichting: moeten we dat wel doen, is dat niet gevaarlijk? Dan moet je om tafel gaan zitten. Wat ik heel goed vind is dat we met een pilot klein begonnen. We kregen begrip voor waar er problemen zaten en door ermee aan de slag te gaan werd bij ons voor iedereen duidelijk dat we de goede weg gekozen hadden.”

De Bruijn: “We hebben het ook helemaal juridisch laten uitzoeken: we moeten wel zorgen dat we achter onze collega’s staan. Zorgverleners kunnen nog altijd een dubbele controle laten uitvoeren als ze dat willen, alleen is dit niet meer verplicht.” 

Betrokkenen op alle niveaus in de zorgorganisatie brachten in kaart wat het loslaten van de verplichting voor cliënten en collega’s betekent. En hoe dit op een voor hen veilige manier georganiseerd kan worden. Kaders, processen, middelen, leermodules en andere ondersteuning is ter beschikking gesteld, er wordt doorgaand geëvalueerd en verbeterd. De medezeggenschapsorganen hebben positief advies gegeven voor de afschaffing en ook de raad van toezicht steunt deze ontwikkeling.

Waardevol leven als vertrekpunt

De bestuurder vertelt verder: “Het vertrekpunt van onze visie is om de cliënt te ondersteunen bij waardevol leven. We sluiten aan bij de wensen en behoeften van cliënten en kijken naar mogelijkheden. Hierbij wordt voortdurend, met waardevol leven als uitgangspunt, kritisch gekeken waar het anders, beter en eenvoudiger/efficiënter kan. Waardevol werken is onze andere visie-pijler. We vinden het heel belangrijk dat onze collega’s hun werk goed kunnen uitvoeren. En dat ze beschikken over de juiste vakkennis en gemotiveerd en met plezier hun werk doen. We willen dat onze collega’s voldoende deskundig zijn om op een verantwoorde wijze en zelfstandig met risicovolle medicatie om kunnen gaan. Dit zijn belangrijke uitgangspunten die ten grondslag liggen aan ons besluit om de dubbele controle af te schaffen.”

Landelijke interesse

Tijdens een symposium dat Carintreggeland afgelopen voorjaar organiseerde over de afschaffing, wordt ook een bredere groep mensen uit de zorg en het onderwijs enthousiast. Zowel geïnteresseerde zorgorganisaties en partners uit de regio als vernieuwers uit de landelijke beweging Radicale vernieuwing zorg bezochten het symposium. Maar bijvoorbeeld ook apothekers uit het land, mensen uit de gehandicaptenzorg en VWS-vertegenwoordigers. Deelnemers overwegen om ook kritischer te kijken naar de dubbele medicatiecontrole, en of die wel effectief is. 

VWS en inspectie

Het symposium heeft de interesse van VWS en de inspectie verder gewekt. Carintreggeland en andere vertegenwoordigers van Radicale vernieuwing zorg zijn hierover in gesprek gegaan. Zowel VWS als de inspectie hebben de intentie uitgesproken om samen te kijken hoe we dit verder kunnen brengen. Heidi de Bruijn: “Wij hebben de inspectie ook voorgelegd wat we van plan waren. Ze zeiden: wij gaan hier niet over, dit is aan de bestuurders van de organisatie. De inspectie bedenkt geen regels maar checkt alleen of richtlijnen van branche-organisaties en wet- en regelgeving toegepast worden door zorgorganisaties. Op basis van de reactie van de inspectie voelden wij vertrouwen om onze verantwoordelijkheid te pakken en hier mee verder te gaan.”

Kennis delen over afschaffen dubbele controle

Op de vraag of Carintreggeland haar opgedane kennis verder het land in brengt, zodat het voor andere organisaties makkelijker wordt en regels verder aangepast worden, antwoordt de bestuurder:

“We hebben daar dit symposium voor georganiseerd, om te laten zien hoe wij dit gedaan hebben. Ook om over en weer van elkaar te leren. We hebben eerder al een webinar gegeven tijdens de Landelijke Inspiratieweek van Radicale vernieuwing zorg. We willen dus graag de boer op, maar het is ook aan jullie. Wij zijn altijd bereid om alle vragen te beantwoorden en we willen ook onze pilotdraaiboeken delen. Maar jullie moeten het zelf doen – als je het echt wilt. Die wil is uiteindelijk het allerbelangrijkste.”

Meer weten:

• Heb je vragen aan Carintreggeland? Neem contact op met via: symposiummedicatie@carintreggeland.nl
• De webinar van eind 2020 met Emmely Hoek over ervaringen uit de pilot is terug te kijken via loc.nl/dubbelecontrole (sessie 17).
• Bekijk de presentatie met de doorlopen stappen via: www.loc.nl/pilotstappen
• Praat mee: Wat zijn jouw ervaringen met dubbele medicatiecontrole? Onder dit bericht kun je jouw mening delen. Wil je binnen onze beweging verder in gesprek? Mail naar: radicalevernieuwing@loc.nl

In ons land is ook een beweging gaande richting een zorgsysteem dat uitgaat van de afbouw van medicatiegebruik. 

Nu worden medicijnen vaak nog vanzelfsprekend voorgeschreven als onderdeel van de behandeling/zorg. Alleen vaak nog zonder dat de cliënt en zijn naasten een keuze wordt voorgelegd. Terwijl zij ernstige nadelige gevolgen van medicatie kunnen ondervinden: fysiek, geestelijk en sociaal. Er zijn ook steeds meer voorbeelden van hoe de levens van cliënten en naasten/mantelzorgers er baat bij kunnen hebben als er niet voor medicatie gekozen wordt.

Denk alleen al aan het eenvoudige voorbeeld van een bewoner die onrustig is, die door een zorgverlener naar de kapel wordt gebracht. En daar vanzelf rustig wordt. Waar het gebruikelijk was om bewoners rustgevende medicatie te geven, waar zij ook suf van kunnen worden. 

Het van belang dat met cliënten en naasten gesprek gevoerd wordt over vragen als: Wat betekent het voor mensen als zij deze medicatie krijgen? Wat kan dat voor effect hebben op hun leven(skwaliteit)? Hoe kan het leven eruit zien van mensen die deze medicatie nemen? En hoe kan het leven eruit zien bij mensen die medicatie niet nemen? Wat voor begeleiding is hierbij beschikbaar?