Caroline en Saskia, beide bestuurder van een organisatie in de ouderenzorg, zijn de trekkers van het actieteam ‘Vrijheid en veiligheid voor het levensgeluk van cliënten’ in de beweging Radicale vernieuwing zorg. Zij gingen met elkaar in gesprek over wat zij in hun organisaties hebben ondervonden van de  invoering van de Wet zorg en dwang. In dit artikel lichten we de high-lights uit van de mini-documentaire.

Saskia van Opijnen is bestuurder van Avoord. Zij is vanaf het begin betrokken bij de pilot ‘Vrijheid en veiligheid voor het levensgeluk van cliënten, waarin 14 deelnemende organisaties van de beweging Radicale vernieuwing zorg onderzoeken hoe zij de omslag van regels naar relaties kunnen maken vanuit de nieuwe Wet zorg en dwang.  “Ik weet niet hoe dat jou vergaan is, maar toen die Wet zorg en dwang echt in beeld kwam, was er bij ons in de organisatie echt wel een soort angst en zoektocht. Van: o jee, heel veel verplichtingen en nou moet alles anders.”

Niet de wet maar de mens centraal

Caroline Beentjes, bestuurder Woonzorggroep Samen: “Voor mij is de Wet zorg en dwang de manier om niet de wet centraal te zetten, maar de mens en zijn levensgeluk. Want ik kende de voorganger van de Wzd, de BOPZ. Daar waren best veel kanttekeningen bij. Hoe kun je dat nou op een goede manier aanpakken in een zorgsetting, ook thuis en waar mensen bij ons wonen, op een manier dat het welzijn van die cliënt centraal staat.”

Krachten bundelen

Als bestuurders waren Caroline en Saskia niet de enige die soms met de handen in het haar zaten n.a.v. de nieuwe wet. ‘Wat natuurlijk fantastisch was, was de doorstart-bijeenkomst van de beweging Radicale vernieuwing zorg in het najaar, waar het idee voor dit actieteam werd gepresenteerd. En dat er meteen heel veel, zo’n dertien organisaties aansloten.’

Caroline: ‘Je zag gewoon dat iedereen eigenlijk rondom die wet met de handen in het haar zat: Hoe pak ik dat nou aan, hoe kan ik dat doen vanuit de visie van Radicale vernieuwing?’

Ken je bewoners

Inmiddels is het antwoord redelijk helder: Leer je bewoner goed kennen, weet wie hij is, sluit daarbij aan. Weet wanneer er verzet is en hoe je misschien met dat verzet kunt meebewegen of erop kunt anticiperen. En als het dan tóch nodig is, dan pas pas je die wet toe. Vrijheid is het uitgangspunt. ‘Wij willen medewerkers steunen en ondersteunen in de uitvoering van hun werk, dus ook in het ter hand nemen van deze wet.’

De pilot

Binnen de reeds genoemde pilot, die draait sinds 2019, onderzoeken de organisaties hoe wensen en behoeften van cliënten in het verpleeghuis en huis consequent het uitgangspunt van het handelen kunnen zijn. Ook bij toepassing van de Wet zorg en dwang. Vanaf de start tot op heden zijn veel inzichten opgedaan en lessen geleerd. Die zijn samengevat in de tussentijdse adviezen. Die zijn gericht aan zorgorganisaties zelf, de wetgever, de toezichthouders en de leveranciers van softwarepakketten. Dit najaar volgen de definitieve aanbevelingen.

Wat viel op?

Wat viel de trekkers van dit actieteam Vrijheid, veiligheid en levensgeluk van cliënten en de pilot Wet zorg en dwang op in dit traject? Waar staat een en ander nu? In de video gaan de twee bestuurders hierover in gesprek, aan de hand van onderwerpen uit de pilot zoals registratie, het stappenplan en maatwerk, ruimte voor de verantwoordelijkheid van de professional, gesprekken met de inspectie, denken in risico’s of vrijheid en het dilemma: hoe pak je het nou aan in de thuiszorg? 

Enkele interessante uitspraken van de bestuurders

Caroline: ‘Ze voelden zich in een dwangbuis bijna: ik móet dat stappenplan door.’ Saskia: ‘Ja, of toch alles doen vanuit: ja maar als we dat dan doen, zou de inspectie dat wel goed vinden? Dat dat toch bijna een leidende vraag is, in plaats van de vraag: wordt de cliënt hier nu beter van?’

En:

‘Weet je wat ik ook nog een mooi voorbeeld vind? Scholing. We hebben ook opgehaald dat veel organisaties worstelen: waarop scholen we nou en hoe doen we dat nu? We zien dat velen toch best wel begonnen zijn met gewoon de wet uit te leggen. En een paar, waaronder Topaz, hebben ervoor gekozen om de scholing vooral te richten op het herkennen van onvrijwilligheid. Een van de belangrijke conclusies: daar moet het zich ook op richten. Niet iedereen hoeft die hele wet te kennen, als iedereen maar bezig is met vrijwillige zorg invullen, onvrijwilligheid herkennen en dan de vraag: hoe weet je dat nou terug te brengen of anders te doen?’

Caroline: ‘Deze herken ik bij ons in de organisatie: wat is nou verzet en wat is niet verzet? Wat is nou mijn verantwoordelijkheid en wat niet? Dat speelt ook in de thuiszorg.”

“Ik heb opgeroepen: zie de mens en sluit daarbij aan.” Caroline liet haar medewerkers weten: “Als het ongemakkelijk wordt, en je moet ongemakkelijke keuzes maken, weet dat ik altijd achter je sta. Het is zó belangrijk dat je weet dat je organisatie ook achter je staat. Je zult ook eens een verkeerde afweging maken. Dat hoort er ook bij, we blijven mensen.” 

Lees hier meer over het Actieteam Vrijheid en veiligheid voor het levensgeluk van cliënten.