De zorg in Nederland is van een hoog niveau. Als klein land leveren we een uitstekende prestatie op dit terrein. Ook vanuit het buitenland is er veel belangstelling, bijvoorbeeld voor hoe wij zorg verlenen aan langdurig zieken en ouderen. ‘Dat we het goed doen, is iets om trots op te zijn’, bevestigt Lia de Jongh, voorzitter van de Raad van Bestuur van Topaz. Veel van de handelingen in de zorg zijn vastgelegd in uitgebreide regels en protocollen. ‘Deze medische of technische handelingen zijn slechts 10 procent van de zorg. Zorg gaat voor 90 procent over leven!’

‘Hoe zou ik het voor mijn ouders willen?’

Topaz is een van de zorginstellingen in de landelijke beweging Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg, van regels naar relaties. De Jongh’s drijfveer is nauw verweven met de missie en visie van Topaz. ‘Stel jezelf de vraag: Hoe zou ik het voor mijn ouders willen?’, verduidelijkt zij. ‘Het ant­woord luidt: Niet op de manier zoals het veelal geregeld is. Regels en protocollen zijn teveel leidend in de zorg. Organisaties zijn hieromheen ingericht. Zorgorganisaties zijn gewend geraakt om via de vastgelegde richtlijnen van het zorgdossier te werken. Het is goed om kwaliteit te borgen op deze manier, maar daarin schuilt wel het gevaar dat dit een soort afvinklijst wordt. Natuur­lijk moeten we ons ervan bewust zijn welke ondersteuning of medische zorg iemand nodig heeft, maar we moeten ons ook afvragen: wie ís onze cliënt eigenlijk? Wat voor leven heeft iemand geleid, waar heeft hij gewoond, wat waren zijn werkzaam­heden, liefhebberijen of hobby’s? Hoe meer je weet, hoe beter je kunt aansluiten bij het leven of dagritme zoals iemand dat gewend was.’

Improviserende medewerkers

‘We proberen het leven van cliënten zoveel mogelijk te veraangenamen’, vertelt De Jongh. ‘Soms vraagt dat om impro­visatie­talent van onze medewerkers. Zo namen we recentelijk de bewoners van Munnekeweij mee naar de lokale kermis. Daar gingen de meeste bewoners vroeger ook al naartoe. Roosters van medewerkers werden omgegooid om dat voor elkaar te krijgen.’

Hartewensen cliënten

‘We zijn ook bezig met het vervullen van hartenwensen van cliënten. Soms zijn die spectaculair. Zo ging voor een bewoner zijn wens in ver­vulling met een helikoptervlucht. Maar meestal zijn de wensen kleine verlangens. Zoals nog één keer zelf in de stad een winterjas kopen of een bezoek brengen aan een zus of broer die iemand al een jaar niet meer heeft gezien. Met die bena­dering zijn we best vooruitstrevend in Nederland. Maar we zeggen hier dan ook: “Leven is het meervoud van lef!” Dat past wel bij ons.’

Eigen regie geeft meer werkplezier

Topaz wil meer aansluiten bij de behoeften van bewoners. Maar een andere weg inslaan, vraagt het nodige van medewerkers. ‘Laat ik vooropstellen dat wat onze verzorgenden al die jaren hebben gedaan niet fout was’, benadrukt De Jongh. ‘Maar met de kennis van nu, weten we dat het anders kan en beter moet. Sommige collega’s vinden het fijn om houvast te hebben aan procedures. Maar er zijn er genoeg die zelf al vraagtekens zetten bij hoe sommige zaken geregeld zijn.

We zien met de nieuwe werkwijze enthousiaste medewerkers die veel meer plezier in hun werk krijgen, juist door de eigen invulling en de persoonlijke benadering. Zij krijgen de ruimte om zelf verstandige keuzes te maken. De eigen verantwoordelijkheid wordt groter. Als leiding moet je durven loslaten. Daarin moet je elkaar enerzijds vertrou­wen maar ook elkaar inspireren. Geloof me, er ontstaat een hele andere dynamiek. Je ziet mensen echt opbloeien.’

Organisatie op de schop: lange adem

Voor de nieuwe aanpak moet ook de organisatie op de schop. ‘Het is een traject van de lange adem. We willen kleinschaliger gaan zorgen op alle locaties, met kleine kernteams zodat er voor cliënten een aantal vaste gezichten zijn als herkenning. We gaan ons concentreren op deze omslag. Daarom bouwen we de thuis­zorg af. Daarvoor zijn hier in de regio gelukkig goede partijen die deze taken kunnen overnemen. Alleen voor specialistische zorg thuis blijven wij inzetbaar. Ik denk dat we voor deze hele cultuuromslag zo’n vijf jaar nodig hebben. In die periode zullen we ook ons vastgoed daarop aanpassen. Mensen krijgen meer privacy. In Lakenhof gaan we direct aan de slag met een pand en een aanpak die aansluit bij ons toekomst­scenario. Daarna volgen andere locaties. Kortom, we gaan de komende vijf jaar mooie dingen zien.’

‘Doen we het goede voor de bewoner?’

Eva van Zelm leidt de beweging Radicale vernieuwing binnen Topaz. ‘De beweging is al succesvol en wordt steeds beter. We proberen iedereen in de organisatie bewust te maken van de noodzaak tot een andere aanpak. Medewerkers vragen zich af waarom ze dingen op een bepaalde manier aanpakken. En hoe dat beter kan. Er verandert nu al van alles ten goede. Voor iedere medewerker is het een persoonlijk leerproces. Ze moeten bewust zijn van het nut van die nieuwe benadering. Er is al veel meer in gang dan we aanvankelijk dachten. Ik hoor veel terug van medewerkers en van teammanagers. Maar ook toen ik onlangs een bewoner van Munnekeweij vroeg of hij iets merkt van een verandering bij het personeel, antwoordde hij tot mijn verrassing dat dat inderdaad het geval is. Volgens hem zijn verzorgenden veel meer bezig met de vraag of ze het goede doen voor de bewoner.’

Ieder(e locatie) zijn eigen ontwikkelweg

Topaz koos Munnekeweij als pilotlocatie voor Van regels naar relaties. Maar volgens Van Zelm werkt het niet om dezelfde werkwijze één op één uit te rollen naar de andere locaties. ‘Het is niet vanzelfsprekend dat de aanpak bij Munnekeweij ook past bij andere Topaz-huizen. En misschien nog wel belangrijker is, dat iedere locatie z’n eigen ontwikkelproces moet doormaken. Iedere medewerker moet zelf gaan nadenken over wat ze doen en of dat aansluit bij wat de cliënt wil.’

Bron: Insights

Meer weten

• Lees het volledige artikel over Radicale vernieuwing bij Topaz en over hoe Topaz investeert in samenwerken met familie in het digitale magazine Insights
• Lees meer over deelnemer Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg, Van regels naar relaties Topaz