Ups en downs in coronatijd
Marie-Antoinette Backes
Geplaatst op 11 september 2020
Het waren moeilijke maanden. Vanaf het moment dat het corona-virus in Nederland toesloeg. En vanaf het moment dat allerlei landelijke maatregelen volgden om verspreiding van het virus zo veel mogelijk te beperken.
Iedereen heeft verhalen over die eerste weken in maart en begin april. Het bizarre om contacten met anderen zoveel mogelijk te moeten vermijden, op afstand te blijven, thuis te blijven.
Over wat dit met je doet. De verwarring, angst en onrust die dit gaf. Maar voor sommigen ook rust.
”Wat willen we niet meer, onder geen beding. Wat willen we anders?”
Het bizarre van de sluiting van de verpleeghuizen. De deuren gingen dicht voor de bewoners. Zij konden niet meer naar buiten. En de deuren gingen dicht voor naasten en vrijwilligers. Zo min mogelijk medewerkers over de vloer, anders dan de directe zorgmedewerkers. Ook hierover zijn volop verhalen. Verhalen over eenzaamheid, achteruitgang, verdriet. Maar ook over aandacht voor elkaar, over attenties en minder onrust.
Ervaringen delen
In de beweging Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg waren volop bijeenkomsten gaande van actieteams die met actuele vraagstukken bezig zijn. Er is een actieteam dat vanuit een visie op vrijheid en veiligheid voor het levensgeluk van cliënten wil omgaan met de nieuwe Wet zorg en dwang. Een actieteam is aan de slag met vernieuwing van het zorgonderwijs. En in een ander actieteam helpen de deelnemers elkaar in het zoeken naar manieren om als bewoners in het verpleeghuis deel uit te blijven maken van de samenleving. En naar manieren om de buren / buurt / samenleving te betrekken bij het verpleeghuis.
De bijeenkomsten stonden ineens allemaal stil. Alle aandacht ging – terecht – uit naar de veiligheid en bescherming van bewoners en medewerkers.
Er kwam wel iets anders voor in de plaats. De behoefte om met elkaar ervaringen uit te wisselen en elkaar te helpen met tips hoe om te gaan met de bezoekregeling. Er volgden goed bezochte video-ontmoetingen tussen bestuurders, coördinatoren en voorzitters van crisisteams. En ook tussen cliëntenraden van bij de beweging betrokken organisaties.
“We willen kritisch en verdiepend onderzoeken welke waarden ten grondslag liggen aan de afwegingen en keuzes die zijn gemaakt.”
Nu we bijna een half jaar verder zijn en er meer kennis en ervaring is over het virus, ontstaat de behoefte om meer diepgaand te reflecteren. We willen kritisch en verdiepend gaan onderzoeken welke waarden ten grondslag liggen aan de afwegingen en keuzes die zijn gemaakt. Met alle betrokkenen: cliënten, cliëntenraden, naasten, medewerkers, voorzitters crisisteams en bestuurders. Omdat ieder een eigen perspectief heeft en het waardevol is om deze perspectieven met elkaar te delen. Isabelle van der Wijk (Viattence) en Daphne Mensink (Sensire) hebben het initiatief genomen om voor deze reflectie een nieuw actieteam te starten. In totaal gaan 10 organisaties, verspreid over het land, meedoen.
Ik verwacht dat deze reflectie veel inzichten op gaat leveren voor de toekomst. Over voornemens: Wat willen we niet meer, onder geen beding? Wat willen we op een andere manier? En wat willen we behouden of doorontwikkelen in wat we hebben zien ontstaan in de corona-maanden?
Mooie, nieuwe dingen
Want het bijzondere is, dat er ook allerlei nieuwe, mooie dingen gebeurden. Ik noem er alvast een paar.
Bij Woonzorggroep Samen zagen de artsen, begeleiders en paramedici dat sommige behandelingen aan bewoners niet meer gegeven konden worden. Een van de bewegingsagogen besloot toen maar bij Schoonmaak en Hygiëne in te springen. Zo van: “Ik heb nog wat uurtjes over, ik ga wel toiletten schoonmaken”. Zo’n 40 behandelaars zijn getraind in het helpen van bewoners bij dagelijkse levensverrichtingen. Iemand naar het toilet brengen doe je normaal niet als psycholoog. Functie of status maakte niet meer uit, dat viel weg.
Bij Raffy-Lale-Leystroom werden de medewerkers door de omstandigheden bijna gedwongen na te denken of ze datgene wat zij normaal doen op een andere manier zouden kunnen doen. Er was nogal weerstand bij zorgmedewerkers tegen het gebruik van een ‘slimme bril’, een e-health oplossing waardoor een expert kan meekijken en advies kan geven. In de afgelopen maanden gaf de verpleegkundig specialist op afstand medisch advies, fysiotherapie hielp met advies en coaching van de zorg wat betreft het bewegingsapparaat. Ook voor de ergotherapie werkte het; er is zelfs al op afstand een rolstoelaanpassing gedaan. En er is een intern mobiel team onbegrepen gedrag, een kleine club van specialisten, psychologen, een psychiatrisch verpleegkundige en een sociaal-pedagogisch hulpverlener die op afstand mee kunnen kijken, als dit nodig is.
“Hé, een andere bril”
Er wordt bij deze zorgorganisatie altijd het akkoord gevraagd van een bewoner, als die dat nog kan geven. Maar het is bij iedereen bekend, ook de cliëntenraad en de mantelzorgers zijn geïnformeerd over deze nieuwe manier van werken. Van de bewoners merkt het grootste deel de bril nauwelijks op. Of ze zeggen: “Hé, een andere bril”. Ook voor hen begint het gewoon te worden. De medewerkers ervaren het als steun.
Dat een virus vaart zou brengen in het werken op deze manier, had niemand kunnen bedenken.
Zie verder ook deze artikelen over (verrassende) inzichten onze vernieuwingsbeweging in deze bijzondere tijd:
– Bijeenkomsten bezoekregeling: zoektocht naar maatwerk
– Online bijeenkomsten cliëntenraden | Verslag & aankondiging
– “Functie of status maakte ook niet uit, dat viel weg”
– Raffy | Lâle | De Leystroom ging het anders doen met de ‘slimme bril’
Wie kan ActiZ bewegen om rekening en verantwoording af te leggen voor het bewust tot stand brengen van zoveel menselijk leed?
Beste Douwe,
Indien een steentje is bijgedragen aan het voorkomen van mogelijk toekomstig leed van de hulpbehoevende medemens is het de moeite waard geweest. Het leed dat door het bezoekverbod is aangedaan staat in de schaduw bij het leed dat is aangericht door de onwettige opsluiting van vele duizenden mensen die verblijven in zorginstellingen. De vraag blijft dus bestaan op basis waarvan ActiZ op 22 maart van dit jaar, met rampzalige gevolgen, heeft aanbevolen die duizenden mensen op te sluiten. ActiZ heeft nog steeds geen antwoord gegeven op de volgende vragen:
– op welke wettelijke basis heeft ActiZ bepaald dat dat de deur op slot kon gaan om te waarborgen dat bewoners binnen bleven;
– op welke wettelijke basis heeft ActiZ bepaald dat bewoners niet naar buiten (lees de openbare ruimte) mochten;
– op welke wettelijke basis heeft ActiZ bepaald dat bewoners geen familie en/of naasten mochten bezoeken;
– op welke wettelijke basis heeft ActiZ bepaald dat bewoners die handelden in strijd met de voorschriften niet meer naar binnen mochten?
Wie kan ActiZ bewegen om rekening en verantwoording af te leggen voor het bewust tot stand brengen van zoveel menselijk leed?
mr. H. (Henk) W. Kompagne
BLIJFT HET LOC WET- EN REGELGEVING NEGEREN?
Sinds april van dit jaar publiceer ik artikelen (ook via dit platform) over de onrechtmatige opsluiting van bewoners van verpleeghuizen. Ook het LOC heeft, door het negeren van wet- en regelgeving, hieraan medewerking gegeven. Maandenlang heeft zij hier niets van gezegd, gedoogd en/of bewilligd terwijl zij wist (of behoorde te weten) dat zij meewerkte aan een nauwelijks te beschrijven leed.
Let wel, ik heb het niet over het bezoekverbod. Dit verbod was verwoord in de noodverordeningen van de veiligheidsregio’s. De opsluiting, het niet naar buiten mogen, van bewoners van verpleeghuizen is in geen enkele wet- of regelgeving te vinden.
Lang dacht ik dat ik een roepende was in de woestijn. Mede gesteund door gezaghebbende hoogleraren werd ik gesterkt in mijn mening dat de opsluiting van bewoners van verpleeghuizen en andere zorginstellingen onrechtmatig was. Sinds het verschijnen van mijn artikelen wist het LOC van de onrechtmatige opsluiting van bewoners van o.a. verpleeghuizen maar heeft helemaal niets gedaan.
De mening van prof. dr. I. Helsloot en prof. dr. M.G.M. Olde Rikkert is te lezen in mijn correspondentie met de heer Olde Rikkert d.d. 14 augustus 2020 (hieronder deels weergegeven).
—————————————————————————————————————
Geachte heer Olde Rikkert,
Eerder hebben wij contact gehad over de onrechtmatige opsluiting van bewoners van verpleeghuizen.
Inmiddels staat in de kamerbrief van 16 juli 2020 (‘Lessen verpleeghuizen met het oog op een 2e golf’) de volgende tekst:
“Algemeen uitgangspunt is dat we vrijheden van mensen niet langer en sterker beperken dan noodzakelijk. Belangrijk om te benadrukken is dat ook ingeval bezoek onverhoopt moet worden beperkt, het ouderen vrij staat om de instelling te verlaten”.
Daarmee lijkt het onderwerp van de opsluiting te kunnen worden gesloten. Ik verneem echter dat er nog steeds de angst is dat er (besturen van) verpleeghuizen bij een onverhoopte tweede (lokale) golf wederom bewoners, zonder hun instemming, gaan opsluiten of andere dwangmaatregelen gaan toepassen.
Daarnaast is het van belang dat er duidelijkheid komt over de vraag waarom verpleeghuizen hun bewoners opsloten. Mogelijk dat verpleeghuizen massaal de aanwijzingen (Q en A) van ActiZ van 22 maart 2020 hebben opgevolgd. Ik heb ActiZ de volgende vragen gesteld:
– op welke wettelijke basis heeft ActiZ bepaald dat dat de deur op slot kon gaan om te waarborgen dat bewoners binnen bleven;
– op welke wettelijke basis heeft ActiZ bepaald dat bewoners niet naar buiten (lees de openbare ruimte) mochten;
– op welke wettelijke basis heeft ActiZ bepaald dat bewoners geen familie en/of naasten mochten bezoeken;
– op welke wettelijke basis heeft ActiZ bepaald dat bewoners die handelden in strijd met de voorschriften niet meer naar binnen mochten?
Ik heb 4x maal alle beleidsmedewerkers en voorlichters gemaild. Geen enkel antwoord van ActiZ.
Er is dus nog werk te doen. Het is taai, maar als voormalig bedrijfsjurist/advocaat ben ik gewend vol te houden.
Ik heb onder meer contact gehad met Hoogleraar Ira Helsloot over dit onderwerp. Hij gaf mij toestemming hem te citeren. Hij schreef:
” Je hebt gelijk ook mi is die legitimatie er niet. Minister De Jonge heeft dat met zoveel woorden ook toegeven. Verpleeghuisdirecties waar we in het kader van onze hulp voor een redelijker bezoekregeling mee spraken dachten dat eigenlijk ook. Zo lang niemand er echter mee naar de rechter gaat …”.
U schreef mij eerder:
“Dank voor uw belangrijke toevoeging en werk.
Ik ben het geheel met uw benadering eens.
In de medische zin van een behandelovereenkomst is isolatie een intensieve, invasieve behandeling waarvoor geïnformeerde toestemming noodzakelijk is (WGBO). Dat wordt met voeten getreden.
Of vanuit een ander juridisch kader zoals u dat goed betoogt.
Dus we moeten snel terug naar (of waarschijnlijker deze tijd gebruiken voor het verbeteren van) respect voor autonomie, ook van kwetsbare medemensen.
Ik wens u graag veel succes met uw missie, die ik graag onderschrijf.”.
De vraag is simpel, mag ik uw citaat gebruiken. Ik schrijf regelmatig artikelen voor het LOC (Landelijk Overlegorgaan Cliëntenraden). Verschillende bestuurders van instellingen volgen mijn verrichtingen en ik ga gremia benaderen die zich bezighouden met evaluaties.
Antwoord professor Olde Rikkert
Beste Heer Kompagne,
Ik geef de toestemming voor gebruik van dit citaat graag.
Hopelijk hebben we een felle strijd niet meer nodig, maar je weet het nooit.
Erg jammer dat Actiz niet antwoordt!
We hebben wel de geleerde lessen bijeengevoegd van het werkveld voor Hugo de Jonge en zijn kamerdebat in september.
Ik hoop dat daar in het beleid (ook met advies tegen isolatie) wijs wordt besloten.
Vriendelijke groet
Marcel Olde Rikkert
Chair Dept Geriatrics/ Radboudumc Alzheimer Center
Radboudumc, Nijmegen, The Netherlands
——————————————————————————————————————–
Conclusie
Blijkbaar volgt het LOC de weg van ActiZ. Horen zien en vooral stilzwijgen en hopen dat het over gaat. Ik heb nieuws, het gaat niet over.
Het had op de weg van het LOC gelegen, bij de introductie van dit onderwerp op het platform, om eindelijk duidelijk te maken waarom zij heeft meegewerkt aan de grootste miskleun van de coranacrisis? Wat heeft het LOC daarvan geleerd? Wat doet het LOC om dit in de toekomst te voorkomen? Waarom heeft het LOC niet ingegrepen na de rampzalige aanwijzingen van ActiZ? Wat heb je aan een evaluatie als het LOC bij zo’n belangrijk onderwerp over haar standpunt niets communiceert en gewoon haar eigen (doodlopende) weg volgt?
Het kan natuurlijk zijn dat het LOC bij een volgende onverhoopte 2e golf weer braaf meewerkt aan de onrechtmatige opsluiting, over de hoofden heen, van de hulpbehoevende medemens. Mogelijk vindt het LOC dit onderwerp van ondergeschikt belang?
Als lid van diverse cliëntenraden wil ik graag weten wat ik inzake het bovenbedoelde onderwerp aan het LOC heb. Gaat het LOC weer meewerken aan een misdrijf of toont zij zich een organisatie die respect voor wet- en regelgeving heeft? Met welke boodschap stuurt het LOC cliëntenraden op pad? De vraag is met name relevant omdat die nu, op dit moment speelt.
Verschillende malen heeft de coördinator van het LOC op deze site zich in zeer lange artikelen (o.a. via een tekstschrijver) uitgesproken over al zijn werkzaamheden en bemoeienissen en marginaal iets gezegd over de welbewuste medewerking van het LOC aan de onrechtmatige opsluiting. Pak de handschoen op en kom met antwoorden!
Met vriendelijke groet,
mr. H (Henk) W. Kompagne
PS
Wel een mooie tekst van Marie-Antoitte.
Beste Henk,
Ik heb begrepen dat je vrij snel nadat je dit bericht schreef contact hebt gehad met coördinatoren van LOC over wat je schrijft. Intussen heeft LOC op basis van jouw inbreng de rechten van cliënten waar je op wijst ook nadrukkelijk opgenomen in nieuwe artikelen om die rechten extra onder de aandacht te brengen. Zoals het volgende (dat je al had gezien en waar je al positief op had gereageerd): www.clientenraad.nl/…na-en-zorg Maar ook in dit meer uitgebreide artikel: www.clientenraad.nl/…zorg-nodig
Dus nogmaals bedankt voor je betrokkenheid en inzet voor de rechten en daarmee het welzijn van de mensen om wie het ons allemaal te doen is.
Hartelijk groetend,
Douwe