#Topaz doet mee aan de beweging #RadicaleVernieuwing Verpleeghuiszorg

Wat is het eerste waar je aan denkt bij het woord radicaal? Iets groots? Iets nieuws? Robots? Een Tesla in de ruimte? Bomgordels?

Zacht gekookt eitje

Ik krijg vaak de vraag: wat levert Radicale Vernieuwing Verpleeghuiszorg nou op? Wat merkt de bewoner er nou van? En als ik dan bijvoorbeeld antwoord: “de bewoner kan nu elke dag een eitje eten in plaats van alleen op dinsdag. En zelfs een zacht gekookt eitje!” Dan is de reactie steevast: ”poeh zeg, dat is lekker radicaal!”

En dan denk ik: klopt! Maar dat moet ik dan wel uitleggen, want dat zijn in eerste instantie weinig mensen met me eens. Het radicale zit niet in het eitje. Dit zachtgekookte eitje op een willekeurige dag in de week is een gevolg van het feit dat we helemaal terug gaan naar het begin. Het woord ‘radicaal’ komt van het Latijnse woord radix dat wortel betekent. (Kennelijk is een wortel wel radicaal en een eitje niet.)

Liefdevol vermorzelen

We gaan terug naar de wortel: waartoe zijn wij als zorgorganisatie op aard? Om mensen in leven te houden? Om de maatschappij te beschermen tegen verwarde mensen? Of de verwarde mensen tegen de maatschappij? Of om er te zijn voor mensen die ons nodig hebben, op een manier die aansluit bij wat die mensen nodig hebben. Laten we zeggen: om en nabij dat laatste.

Als dat zo is, wat hebben wij dan te doen? Nou, datgene wat die mensen nodig hebben dus. Wat is dat dan? Dat weet ik niet. Ik ben namelijk niet ‘die mensen’. Ik kan me er wel een voorstelling van maken, maar zoals mijn aannemer altijd zegt ‘assumption is the mother of all fuck-ups’, of in het Nederlands: aanname is de moeder van alle ‘opklotingen’ (vrij vertaald). In een huis-tuin-en-keuken communicatie training krijg je dit voorgeschoteld als NIVEA, wat staat voor: Niet Invullen Voor Een Ander. En toch doen we dat de hele tijd. En niet zo’n klein beetje ook. Ook al zeggen we dat we het niet doen. Let er maar eens op. Met goede bedoeling, hoor! Daar ligt het niet aan… ‘Liefdevol vermorzelen’ noem ik dat.

Zelf invullen

Maar stel dat we dat nou niet doen, dat invullen voor de ander. Dan kunnen ‘die mensen’ het dus zelf invullen. Vaak met hulp van hun familie, en vaak in overleg met een zorgprofessional en/of een arts. Zorgprofessionals en artsen hebben namelijk een vak en een belangrijk onderdeel van dat vak is dat zij mensen die het zelf niet meer redden helpen uit te vinden hoe zij het wel weer redden en wat daar bij nodig is. Doen we dat laatste goed?

Als je het medewerkers vraagt doen we dat best goed. Als je het bewoners en familie vraagt doen we het aardig, maar minder goed dan medewerkers denken dat we het doen. Ik las pasgeleden in de Review Leidraad Verantwoorde Personeelssamenstelling dat dit komt omdat zorgmedewerkers (en mensen in het algemeen, durf ik wel te stellen) de neiging hebben zichzelf te overschatten. En dat komt omdat we niet weten wat we niet weten. Wist je dat?

Als je dan bewoners en familieleden vraagt wat er beter kan, dan is het antwoord vaak iets in de richting van: “ze zijn heel lief en ze werken heel hard, maar ze hebben te weinig écht aandacht voor me.” Nou denk ik weleens dat wij het woord aandacht interpreteren als ‘lief doen’. Maar dat is niet wat veel bewoners bedoelen. Desgevraagd (heb je het weleens gevraagd?) bedoelen ze: neem me serieus, ga met me om als mens, ik ben net als jij.

Doen wat er toe doet

Waarom doen we dat dan kennelijk nog niet altijd? Ik denk weleens dat het komt omdat we aan het werk zijn. En dan gedragen we ons als mensen die aan het werk zijn. En niet als mensen die gewoon samen leven met andere mensen. Niet als mensen die thuis zijn. En als wij aan het werk zijn, dan houden we ons aan allerlei werkprocessen en routines. Je moet eens opletten hoe vaak je de zin ‘zo doen we dat’ hoort. En soms komt er nog ‘nou eenmaal’ achteraan. Maar daar waar wij werken wonen en leven de mensen om wie het gaat. Wij gaan na een werkdag weer naar huis. Zij niet. Zij blijven op ons werk. Daar wonen zij. Dat weet iedereen. Maar beseft iedereen het ook echt?

Terug naar de wortel, naar de basis dus. Beginnen met goed in gesprek raken met de mensen om wie het gaat over die dingen die er toe doen. (En dat zijn geen Tesla’s in de ruimte, dat zijn eerder gekookte eitjes op woensdag of welke willekeurige dag dan ook. Of nacht.) En vervolgens: dat doen wat er toe doet. Voor zover mogelijk. Want dat de sky niet the limit is begrijpt iedereen. Maar mensen vragen doorgaans geen onredelijke dingen. Ze vragen of je wilt laten weten dat je de bel gehoord hebt, ook als je niet meteen kunt komen. Ze vragen om meer Hollandse pot en minder nasi. Ze vragen of ze naar buiten mogen (moet je je voorsteen dat je daar om moet vragen in je eigen huis…)

Topaz

We zijn dit in Topaz Munnekeweij nu ruim een jaar aan het proberen. En we zijn er nog niet eens zo goed in. En toch zie je nu al van alles veranderen. Dat eitje dus, bijvoorbeeld. Dat naar buiten gaan. Vaker samen een spelletje doen. TV via je eigen internet provider, zodat je on demand kunt kijken. Een logeerbed, zodat je als dochter bij je moeder kunt slapen in de laatste week van haar leven. Of als kleinzoon een slaapfeestje kan doen bij opa. En omdat één bed te weinig bleek is er nog een logeerbed gekomen.

En ook: er worden familie avonden georganiseerd. Er vinden nieuwe, andere en vooral meer en bewustere kennismakingsgesprekken met bewoners en familie plaats. Werkoverleggen verlopen anders. Er wordt geëxperimenteerd met een manier om zo goed mogelijk de beleving van bewoners, familie, vrijwilligers en medewerkers in kaart te brengen. En de uitslagen vervolgens met de betrokkenen te bespreken en direct mee aan de slag te gaan (met diezelfde betrokkenen). Er wordt geëxperimenteerd met het zorgdossier.

En wat ik vooral zie op plekken waar iets lukt: er komt een berg positieve energie vrij, die nog veel meer mogelijk maakt. En als je daar als organisatie ruimte en support aan weet te geven, is het niet meer te houden.
De geest is uit de fles. Of je het nou radicaal vindt of niet.